Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd

Kazimierz Nowak urodził się w miejscowości Stryj na Podolu w 1897 roku. Pierwszą zagraniczną podróż odbywa w wieku 15 lat – udaje się pociągiem do Rzymu, by odwiedzić Papieża. Po I wojnie światowej mieszka w Poznaniu, gdzie podejmuje pracę urzędnika w towarzystwie ubezpieczeniowym. W okresie kryzysu w marcu 1925 roku decyduje się podjąć pracę jako korespondent prasowy i fotograf, by w ten sposób zarabiać na utrzymanie żony Marii oraz dzieci: córki Elżbiety i syna Romualda. Przemierza rowerem Polskę, Węgry, Austrię, Włochy, Belgię, Holandię, Rumunię, Grecję, docierając ostatecznie do ogarniętej wojną Trypolitanii w Afryce Północnej. Kłopoty zdrowotne i brak funduszy zmuszają Nowaka do powrotu do Polski, postanawia jednak przemierzyć cały ląd afrykański z północy na południe. Na własną rękę czyni przygotowania do wyprawy.

 

4 listopada 1931 roku Nowak zjawia się ponownie na Czarnym Lądzie. Rowerem udaje się z Trypolisu wprost na południe. Władze włoskie nakazują mu zawrócić i udać się przez Benghasi i Tobruk do Aleksandrii w Egipcie. Tam znów obiera kierunek południowy. W Sudanie ponad 600 km przestrzeni przebywa pociągiem. Wrażliwy na ludzką krzywdę i pełen szacunku dla dziewiczej przyrody, w niesłychanie, jak na owe czasy, krytyczny sposób ocenia imperialne zwyczaje Europejczyków w Afryce. Wbrew nadziejom przedstawicieli Ligi Morskiej i Kolonialnej nie podziela kolonialnych ambicji państwa polskiego.

 

Otrzymuje z Polski małoobrazkowy aparat fotograficzny od Kazimierza Gregera oraz opony rowerowe posyłane przez firmę Stomil. Niezbędne środki finansowe dla siebie oraz na utrzymanie rodziny zdobywa honorariami za reportaże i zdjęcia posyłane do polskich, niemieckich i francuskich gazet. Jego reportaże ukazują się między innymi w „Kurierze Poznańskim”, „Naokoło świata”, „Przewodniku Katolickim”, „Ilustracji Polskiej”, „Światowidzie”, „Kurierze Warszawskim”. Jego wyprawę opisuje także prasa krajów afrykańskich.
W maju 1934 roku Kazimierz Nowak osiąga południowy kraniec Afryki – Przylądek Igielny. Przebywając w Kapsztadzie, decyduje się powrócić do domu inną drogą – znów samotnie przez cały kontynent. Gdy na pustyni Kalahari kolejny rower odmawia posłuszeństwa, przesiada się na konia, a dotarłszy do górnej Kassai, kupuje od tubylców czółno, które nazywa „Poznań I”. W katastrofie na katarakcie Kaveve traci swój nowy środek transportu i zmuszony pieszo przebyć setki kilometrów, dociera do Lulua. Tam nabywa nową łódź, którą dopływa aż do Brazzaville. Następny etap do jeziora Czad pokonuje rowerem. W Fort Lamy formuje własną karawanę. W listopadzie 1936 roku w Algierze nad Morzem Śródziemnym kończy liczącą blisko czterdzieści tysięcy kilometrów podróż.

 

 

Powróciwszy do Poznania, Kazimierz Nowak wygłasza w kinie Apollo w Poznaniu, jak również na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie odczyty poświęcone etnografii lądu afrykańskiego wzbogacane pokazami przeźroczy, których wykonał przeszło trzy tysiące podczas całej swej podróży. Planuje wydanie zebranych przez siebie materiałów w postaci książki i zamierza przedsięwziąć kolejną wyprawę, tym razem do Indii i Azji Południowo-Wschodniej. Tych pragnień nie udaje mu się zrealizować, 13 października 1937 roku, w niespełna rok po powrocie do kraju, umiera na zapalenie płuc.
Zostaje pochowany na cmentarzu Matki Boskiej Bolesnej na poznańskim Górczynie ubrany w swój podróżny strój, z kaskiem kolonialnym złożonym na piersi. Pośród bicia dzwonów kościoła przy ulicy Głogowskiej na czele orszaku pogrzebowego delegacja harcerska niesie sztandar Ligi Morskiej i Kolonialnej.

Łukasz Wierzbicki

 

 

TRASA WYPRAWY

 

 

 

Źródło tekstu i mapy: „Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd”